معماری ایرانی – اسلامی(۳)

به گزارش خبرساز ایران، حمیدرضا هداوند که سال‎ها سابقه فعالیت در شهرداری ورامین و شورای شهر شریف‎آباد را دارد، در بیست و یکمین مطلبش نوشته است:

«سبک‌های معماری ایرانی برمبنای پیش از اسلام، پس از اسلام و معماری ایرانی مدرن تقسیم‌بندی می‌شوند. به‌طور کلی سبک‌های پیش از اسلام، سبک‌های «پارسی» و «پارتی» هستند؛ سبک‌های معماری پس از اسلام سبک ‌های «خراسانی»، «رازی»، «آذری» و «اصفهانی» نام دارند و سبک معماری بعد از این دوره‌ها و از اواسط دوره قاجار تا به امروز را معماری «معاصر» می‌نامند و البته در غرب نیز برای اشاره به سبک‌های اسلامی، از نام‌های «اموی» و «عباسی» استفاده می‌کنند.

در معماری ایرانی قبل از اسلام، سبک پارسی در دوره تاریخی هخامنشیان سبک غالب معماری ایران بود و پاسارگاد، سیلک، چغازنبیل، تخت جمشید، نمونه‌هایی از این سبک هستند.

سبک پارسی نخستین سبک معماری ایران محسوب می‌شود و از دوره هخامنشی تا حمله اسکندر به ایران یعنی از سده ششم پیش از میلاد را در بر می‌گیرد.

سبک پارتی نیز نام یکی از سبک‌های معماری ایرانی مربوط به دوره اشکانیان(پارت) است که ویژگی‌های این سبک، مشتمل بر گوناگونی در طرح‌ها و بهره‌گیری از اندام‌های گوناگون، جفت‌سازی در نیایش‎گاه‌ها و کاخ‌های پذیرایی و پاد جفت‌سازی در کاخ‌های مسکونی و خانه‌ها و البته درون‌گراست.

اولین نمونه‌های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت و الگوی مساجد آن تقلیدی از مسجد نبی اکرم(ص) در مدینه است که در یک فضای چهارگوش، با شبستانی در جهت قبله به وجود آمد و سقف تنها شبستان آن‌ها نیز برای ایجاد سایبان و بعدها جلوگیری از آب باران، با مصالح ساده پوشیده شد.

چهارمین سبک معماری ایرانی، سبک رازی است که بعد از سبک‌های پارتی، پارسی و خراسانی تمام ویژگی‌های خوب سه سبک قبل را داشت و در ری رواج یافت؛ شهری که در آن زمان بسیار آباد بود. از زمان آل زیار تا حمله مغول، طرح‌های دایره، هشت‌گوش، شش‌گوش، مربع و مربع مستطیل و تبدیل بناهای مساجد شبستانی به بناهای چهار ایوانی طاق و گنبد بسیار پیشرفت کرد و گونه‌های قوسی نوک تیز برای گنبد به کار رفت.

پنجمین سبک معماری ایرانی نیز سبک آذری است که از قرن هفتم تا اوایل قرن دهم، مورد استفاده قرار می‌گرفت و از نمونه‌های معماری آن می‌توان به ارگ تبریز، مسجد گوهرشاد، مسجد بی‌بی خانم در سمرقند و از همه مهم‌تر منارجنبان اصفهان اشاره کرد.

در اوایل قرن دهم، سبک اصفهانی رونق گرفت که در دوره صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه ادامه داشت و سازه‌های معروف فراوانی مثل چهل‎ستون، عالی قاپو و مسجد شاه(مسجد امام) از این دوران برجای مانده است. پس از دوره قاجار و با شروع حکومت پهلوی، معماری معاصر ایران شکل گرفت و تاکنون نیز ادامه دارد». 

ادامه دارد…