آشنایی با نخستین لژیونرهای تاریخ فوتبال ایران

البته این رقابت گاهی به حدی بالا می‌گرفت که به تحریف تاریخ هم منجر می‌شد و همین ماجراها به ابهام در مورد نخستین لژیونر فوتبال ایران دامن می‌زند.

حسین‌علی خان‌سردار
نخستین کاپیتان

حالا فارغ از رقابت‌های قومی و زبانی که به منابع مکتوب تاریخ فوتبال ایران مراجعه می‌کنیم، به نام حسین‌علی خان سردار برمی‌خوریم که ظاهراً نخستین فوتبالیست ایرانی شاغل در فوتبال اروپا بوده است. این بازیکن به دوره‌ای تعلق دارد که تیم ملی ایران هنوز به‌طور رسمی تشکیل نشده بود. در آن برهه او در بلژیک تحصیل می‌کرد و در یکی از تیم‌های باشگاهی این کشور هم توپ می‌زد. حسین‌علی خان سردار بعدها به تیم «سروت ژنو» سوئیس پیوست و برای این تیم بازی کرد. بسیاری از مورخان فوتبال ایران معتقدند که نخستین بازی تیم ملی در سال ۱۳۰۵انجام شده است؛ وقتی که تیم ملی برای چند بازی دوستانه به جمهوری سوسیالیستی شوروی و منطقه قفقاز می‌رود، اما برخی دیگر معتقدند که آن تیم «منتخب تهران» بود و عنوان «تیم ملی» نداشت. جالب است که حسین‌علی خان سردار در آن بازی به‌عنوان کاپیتان و مهاجم تیم ملی به میدان می‌رود و ۲گل به ثمر می‌رساند. او طی آخرین سال اقامتش در سوئیس و در بازی دوستانه سوئیس و فرانسه در ترکیب سوئیس هم بازی می‌کند و تنها بازیکن تاریخ فوتبال ایران است که در اروپا هم بازی ملی دارد. حسین‌علی‌خان سردار ۷خرداد ۱۳۵۶در تهران درگذشت.

حسین صدقیانی
بازگشت افندی

بسیاری از آذری‌زبان‌ها از مرحوم حسین صدقیانی به‌عنوان نخستین لژیونر تاریخ فوتبال ایران نام می‌برند و شاید به همین دلیل نام این بازیکن در موتورهای جست‌وجوگر به‌عنوان نخستین فوتبالیست ایرانی شاغل در اروپا ثبت شده است. البته این ادعا چندان هم دور از واقعیت نیست، چرا که خیلی از مورخان فوتبال ایران دیدار دوستانه ایران و تیم منتخب قفقاز را یک بازی رسمی نمی‌دانند و معتقدند تیم ملی واقعی در آن بازی تاریخی به میدان نرفته است. وقتی اتفاق نظری درباره رسمی بودن یا نبودن آن بازی وجود نداشته باشد طبیعی است که برخی سایت‌های داخلی ادعا کنند برای نخستین بار یک سلماسی متولد تبریز به نام حسین صدقیانی معروف به حسین افندی در فوتبال اروپا بازی کرده است. حسین صدقیانی فرزند تاجر آزادی‌خواه تبریزی یعنی حاج رسول صدقیانی از رهبران انقلاب مشروطه آذربایجان بود. او ابتدا برای تیم فنرباغچه ترکیه بازی کرد و بعدها به تیم شالروآ بلژیک پیوست. حسین صدقیانی در فوتبال بلژیک حسابی درخشید و در سال ۱۹۳۲عنوان آقای گلی لیگ این کشور را به‌خود اختصاص داد. گفته می‌شود حسین افندی در فینال لیگ بلژیک که با حضور آلبرت اول، پادشاه بلژیک و ۶۰هزار تماشاگر برگزار شد، ۳گل به تیم بروکسل زد و تیم شارلروآ را به مقام قهرمانی باشگاه‌های بلژیک رساند. حالا اگر صدقیانی نخستین لژیونر فوتبال ایران نباشد، قطعاً نخستین فوتبالیست ایرانی است که آقای گل یکی از لیگ‌های معتبر اروپایی شده است. وقتی او برای بازی در تیم ملی به ایران آمد، فوتبالیست‌های ایرانی با گیوه بازی می‌کردند.

بیوک جدیکار
چپ پای معروف

کمی غیرقابل باور است که بیوک جدیکار را نخستین لژیونر فوتبال ایران بدانیم. این بازیکن در سال ۱۳۲۵و زمانی که ۱۷ساله بود به تیم ملی ایران دعوت شد و چند سال بعد با تیم ویکتوریا برلین آلمان قرارداد ۳ساله بست. آنطور که در منابع مکتوب آمده، بیوک جدیکار پس از ۹‌ماه به ایران برگشت و به تیم تاج تهران پیوست و بعدها برای نیم فصل به بایرن‌مونیخ رفت. جالب است که این بازیکن ابتدا دروازه‌بان بود اما به واسطه تبحری که در استفاده از پای چپ داشت به توصیه علی دانایی‌فرد، سرمربی وقت تاج و تیم ملی در خط حمله بازی کرد. از بیوک جدیکار به‌عنوان بهترین گوش چپ تاریخ فوتبال ایران نام می‌برند و در بیوگرافی این بازیکن گاهی به تعریف و تمجیدهای اغراق‌آمیز برمی‌خوریم؛ مثلاً اینکه پای چپ این بازیکن بیمه شده بود یا اینکه فوتبالیست‌ها از ترس جانشان مقابل شوت‌های پای چپ او نمی‌ایستادند! بیوک جدیکار نخستین لژیونر فوتبال ایران نیست اما بدون تردید نخستین فوتبالیست ایرانی است که در لیگ معتبر فوتبال آلمان یعنی بوندس‌لیگا بازی کرده است. جدیکار مسیر رسیدن به دروازه‌های بوندس لیگا را به روی فوتبالیست‌های ایرانی باز کرد؛ چنان‌که بعد از او بازیکنی به نام محمدرضا عادلخانی به تیم‌های واتن شید و بایرن مونیخ پیوست، حمید علیدوستی در «زالمور» توپ زد و رضا احدی برای «روت وایس اسن» بازی کرد. با درخشش نسل طلایی فوتبال ایران در جام ملت‌های آسیا۱۹۹۶ آلمانی‌ها یک‌بار دیگر به فوتبالیست‌های ایرانی روی خوش نشان دادند و بازیکنان بزرگی مثل علی دایی، کریم باقری، خداداد عزیزی و بعدتر علیرضامنصوریان، مهدی مهدوی‌کیا، مهدی پاشازاده، علی کریمی و… در بوندس لیگا توپ زدند و حالا سردار آزمون تنها نماینده ایران در این لیگ معتبر است.

مهدی عسگرخانی
نخستین لژیونر تاریخ سرخ‌ها

حالا که بحث لژیونرها به میان آمده باید به نام مهدی عسگرخانی هم اشاره کنیم که سوپراستار فوتبال ایران نبود و در مقایسه با فوتبالیست‌های بزرگ اسم و رسم چندانی نداشت، اما از او به‌عنوان نخستین لژیونر تاریخ باشگاه پرسپولیس نام می‌برند. البته مقصد این بازیکن لیگ‌های معتبر اروپایی نبود و به‌عنوان دروازه‌بان سخت بود که به تیم‌های اروپایی بپیوندد. عسگرخانی بعد از حضور ۳ساله در باشگاه پرسپولیس و عملکرد نسبتاً موفقی که در این تیم داشت در سال ۱۳۵۰به تیم السالمیه پیوست و ۲سال سنگربان اصلی این تیم کویتی بود. عسگرخانی در سال ۱۳۵۲به ایران برگشت و با پیراهن باشگاه ابومسلم مشهد از فوتبال خداحافظی کرد. او در بازگشت به فوتبال ایران موفقیت‌های گذشته را تکرار نکرد و چندان پرفروغ ظاهر نشد. منابع تاریخی از مهدی عسگرخانی به‌عنوان نخستین دروازه‌بان ایرانی که به تیم‌های خارجی پیوسته نام می‌برند. ناصر حجازی، اسطوره فقید باشگاه استقلال هم در سال ۱۳۵۸چند روزی در تمرینات منچستریونایتد شرکت کرد، اما در نهایت به دلیل عدم صدورITC  این تیم انگلیسی نتوانست با او قرارداد ببندد. لژیونر شدن حجازی به سال ۱۳۶۵برمی‌گردد که در سال‌های پایانی فوتبالش به تیم محمدان بنگلادش پیوست. با این حساب بهروز سلطانی، نخستین دروازه‌بان ایرانی شاغل در فوتبال اروپاست که در سال ۱۳۶۴از تیم پرسپولیس به تیم دسته دومی کلن پیوست و یک سال برای این تیم بازی کرد.